Μέσα στο 2023 κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις «Loggia» το ποιητικό βιβλίο του Νίκου Κορνήλιου «Το Κυπαρίσσι του βυθού». Θα δούμε την κριτική του Χρήστου Κατσέα για την ξεχωριστή αυτή συλλογή .
«Κριτική» - σχόλιο: «Το Κυπαρίσσι του βυθού» (ποίηση) του Νίκου Κορνήλιου-—Εκδόσεις «Loggia» 2023
—γράφει ο Χρήστος Κατσέας
Ποιοτικά ποιήματα δεν γράφονται ποτέ με σκοπό την έκδοση —γράφονται από μια εσωτερική ανάγκη που οφείλει να είναι ασυμβίβαστη, αγωνιώδης και δραματική. Όταν, όμως, μια ποιητική συλλογή ξεκινά από κάτι τόσο λιτό, τόσο αυστηρά τεχνικό, όπως οι ασκήσεις λόγου —και από κει φθάνει να είναι πράμα τέχνης—, τότε έχει σημασία να στρέψεις την προσοχή σου. Στα ποιήματα του Νίκου Κορνήλιου, η αφετηρία είναι ασκητική, σχεδόν δωρική. Πριν μισό αιώνα, λόγος απλός, ακόμη διστακτικός, που βγαίνει απ’ τον πυρήνα της γλώσσας όπως βγαίνει ένα φυτό απ’ το χώμα. Πενήντα χρόνια μετά, ο λόγος αυτός έχει φτάσει να γίνει πυκνός, να δονείται και να καίει, να προκαλεί ερωτήματα και να προτείνει, τελικώς, μια απαντητική μορφή ζωής.
Ποιητής πολύπτυχος, με φωνή που διαχέεται σε πλήθος εκφραστικών πεδίων, δεν μένει ποτέ εγκλωβισμένος στα όρια του στίχου – όπως δεν μένει στα στενά πλαίσια καμιάς τέχνης, αφού είναι πρώτα δημιουργός και μετά ποιητής, σκηνοθέτης, μουσικός, άνθρωπος του λόγου και της εικόνας. Η ποίησή του συνομιλεί με τον κινηματογράφο, και ο κινηματογράφος του απαντά με ποιητική εικόνα. Σαν δύο γλώσσες που μιλάνε μεταξύ τους χωρίς να χάσουν τίποτε απ’ την αυτονομία τους. Η μία τέχνη τροφοδοτεί την άλλη – συνεχής διάλογος, συνεχής ανταπόκριση, συνεχής ένταση. Και μέσα σ’ αυτό το πολύμορφο ταξίδι, τα ποιήματα του Κορνήλιου γίνονται οι σιωπηλοί πρωταγωνιστές θεατρικών σκηνών, εικαστικών παραστάσεων, κινηματογραφικών πλάνων, σαν μία έμμονη δημιουργική πυξίδα.
Στο κέντρο αυτού του πολυφωνικού διαλόγου, «Το κυπαρίσσι του βυθού», τίτλος και σύμβολο ομού, δεσπόζει ως γέφυρα που ενώνει λογοτεχνία και κινηματογράφο, συνδέοντας δύο διαφορετικές εκφραστικές πραγματικότητες σ’ ένα καίριο σημείο τομής. Κ’ η αγωνία που διαπερνά τα ποιήματα δεν είν’ απλά προσωπική – είναι υπαρξιακή, ολότελα ανθρώπινη, γεμάτη πίκρα, βαθιά αλήθεια, αλλά και την ελπίδα ότι η τέχνη μπορεί να γίνει το μέσο για να φωτισθούν τα σκοτεινά εσωτερικά ορύγματα της ψυχής μας.
Στις εκδόσεις «Loggia», ο αναγνώστης δεν θα βρει ποτέ κάτι αδιάφορο – αλλά, πάντα, ένα πνευματικό ερέθισμα, ένα αισθητικό ξάφνιασμα, μια πρόκληση προς τον νου, ένα ταξίδι στην απέραντη χώρα της τέχνης και του πνεύματος. Και σε κάθε τέτοιο ταξίδι, το βιβλίο, πρώτο και τελευταίο, γίνεται ο πιο πολύτιμος σύντροφος.
*
[Δωμάτιο]
[Πρώτα, ένα μεγάλο ευχαριστώ στους μαστόρους
που έχτισαν αυτό το δωμάτιο
– σωστά προσανατολισμένο να μπαίνει ο ήλιος
το απόγευμα (ευχαριστώ, ήλιε!).
Έπειτα, στην κυρία που έστρωσε τα καθαρά σεντόνια.
Τέλος, σ’ εσένα που έφτιαξες μαζί μου εδώ μια στιγμή
χρόνιας χρυσής χαράς.]
*
Το βιβλίο που κρατώ στα χέρια μου δεν είν’ απλά μία συλλογή ποιημάτων· είναι ένα πυκνό απόσταγμα διαδρομής, μία μαρτυρία βαθιάς δημιουργικής συνέπειας ενός ανθρώπου που δεν βολεύτηκε, δεν ξαπόστασε, δεν παραιτήθηκε. Από τα πιο πρόσφατα ποιήματα της περιόδου 2019–2023, ως τις γραφές των δεκαετιών του ΄70 και του ΄80, ο Νίκος Κορνήλιος προβάλλει ως δημιουργός αδιάλλακτος, ως πνεύμα που επιμένει και πορεύεται – χωρίς καμιά επιφύλαξη, χωρίς καμιά παραίτηση. Δεν υποχωρεί, δεν παραχαράσσεται, δεν γίνεται μόδα ούτε καταντά καταναλωτικό θέαμα· επιμένει στην αλήθεια του, δουλεύει, αναζητά, ξαναδοκιμάζει· και δεν παριστάνει τον ποιητή —γίνεται, στην πράξη, ο τελεστής της ποίησης.
Το ποίημα «Ι.Χ.Θ.Υ.Σ.» δεν αποτελεί απλώς μία στιγμή έμπνευσης· είν’ ο ίδιος ο δημιουργός εκτεθειμένος, —ομολογών, παρών. Σ’ αυτήν τη γραφή συνοψίζεται ο πυρετός του ανθρώπου που σκάβει με λέξεις, που παλεύει με εικόνες, που συνομιλεί με τη σιωπή. Κ’ η γλώσσα του —χωρίς στολίδια περιττά, χωρίς σχήματα για εντύπωση— ανασαίνει ένα ταξίδι, με χρόνους, με κουλτούρες, με βιώματα. Είναι εκεί που η ποίηση δεν είναι παιχνίδι λόγου, αλλά ζωτική ανάγκη· που ο λόγος δεν είναι σχήμα, αλλά εσωτερική κραυγή, μια λέξη από μέσα, ένα νόημα γυμνό, αληθινό, και γι’ αυτό σπαρακτικό.
Εργογραφία (λίγα λόγια):
Ο Νίκος Κορνήλιος· ένας γόνιμος πνευματικός οδοιπόρος. Γεννημένος το 1954 στην Αθήνα, η πορεία του ως σκηνοθέτης ξεκίνησε νωρίς· η αφοσίωσή του στη μελέτη της αρχιτεκτονικής και της σύνθεσης, καθώς και η επιλογή του να εγκατασταθεί στο Παρίσι το 1973 αναδεικνύουν έναν δημιουργό που αναζητά την έμπνευση σε διάφορα πεδία. Η δημιουργία σύγχρονης μουσικής για ορχηστρικά σύνολα στην Ευρώπη απηχεί την εξέλιξή του ως καλλιτέχνη, και η μουσική ταινία «Trois mouvements» του 1982 αποτελεί ένα επιπλέον βήμα στον καλλιτεχνικό πειραματισμό. Η επιστροφή του στην Ελλάδα το 1989 σημαδεύει μια νέα φάση στην καριέρα του, επικεντρώνοντας την προσοχή του στον κινηματογράφο. Ταινίες όπως το «Ισημερία» (1991), το «Το Αθώο Σώμα» (1996), το «Ο Κόσμος Ξανά» (2001) και το «Η Τέχνη Καταστρέφει» (2018) σηματοδοτούν την ποικιλομορφία της τέχνης του, και έχουν αναγνωριστεί σε διάφορα διεθνή φεστιβάλ.
Η σκηνοθετική του δεξιότητα έχει φωτίσει θέατρα όπως το Theatre National de Chaillot στη Γαλλία και το Εθνικό Θέατρο στην Αθήνα. Μέσα απ’ το Εργαστήριό του, μοιράζεται τη γνώση του και διαμορφώνει νέους δημιουργούς, δημιουργώντας έναν κύκλο έμπνευσης και δημιουργικής ανταλλαγής. Ο Νίκος Κορνήλιος, ένας καλλιτέχνης που διασχίζει τα όρια της τέχνης, αφήνει το στίγμα του στον κόσμο της κινηματογραφικής και μουσικής έκφρασης.
Υστερόγραφο:
Εραστής του ωραίου βιβλίου…
Ματαιόδοξα, η έγερση του βιβλίου είν’ ένα κόσμημα!
Νοέμβρης 2023
