Πρόσφατα κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Ηδύφωνο η ποιητική συλλογή του Κωνσταντίνου Αράπη «Αμφιλύκη - λίγο πριν το φως». Θα δούμε τις εντυπώσεις ανάγνωσης της Βαρβάρας Χριστιά για το λογοτεχνικό αυτό έργο!
Κωνσταντίνος Αράπης, ποίηση.-«Αμφιλύκη - λίγο πριν το φως», Εκδόσεις Ηδύφωνο 2025
Εντυπώσεις ανάγνωσης της Βαρβάρας Χριστιά
Ο τίτλος του βιβλίου επιμελώς επιλεγμένος από τον ποιητή, μας προετοιμάζει για την τελική νίκη του φωτός έναντι στο έρεβος, για την νίκη του καλού έναντι στο κακό. Σε μια εποχή που το «εγώ» έχει βαραθρώσει το «εμείς», που το κάλπικο έχει αφανίσει το αυθεντικό, ο ποιητής μάς θυμίζει πως υπάρχει μια στιγμή που η θαμπάδα της ώρας πριν το ξημέρωμα, εκεί στο γλυκοχάραμα, υποχωρεί, χάνεται και δίνει τη θέση της στο φως. Κι αν αντέξεις ως εκείνη την ώρα, αν παλέψεις, αν αγωνισθείς και δεν τα παρατήσεις, θα είσαι από τους εκλεκτούς που θα δουν το φως, που θα μοιρασθούν την αλήθεια για το νόημα της ζωής.
Ένας τίτλος που εκτός των άλλων μας δείχνει την στενή, ερωτική, σχέση που έχει ο Κωνσταντίνος Αράπης με την ελληνική γλώσσα. Ο ποιητής ξέρει να τη χειρίζεται άριστα και να αποδίδει με πολύ συγκεκριμένες λέξεις πολύ συγκεκριμένα νοήματα. Σε ισορροπία, βέβαια, η χρήση των πολύ ιδιαίτερων, αρχαιοπρεπών και σπάνιων λέξεων, καθώς τις χρησιμοποιεί χωρίς να καταλύει την απλότητα και την αμεσότητα του λόγου. Ξέρουμε πως πολλές φορές στην προσπάθειά τους κάποιοι συγγραφείς να γράψουν λέξεις σπάνιες, ακρωτηριάζουν την ίδια τη γραφή και την κάνουν απόμακρη και ακατάληπτη.
Δεν τον ενδιαφέρει ο εντυπωσιασμός του αναγνώστη, άλλωστε εκείνος γράφει για να μοιραστεί, όχι για να εντυπωσιάσει, γι’ αυτό και η ποίησή του είναι βατή και εύληπτη. Η γλώσσα μας, η γλώσσα που τόσο αγαπά, μελετά και πασχίζει να κρατήσει ζωντανή, ο Κωνσταντίνος Αράπης, αλλά και η γλώσσα που μιλάει κάθε λαός, επηρεάζει τον τρόπο που ο λαός αυτός βλέπει τον κόσμο, επηρεάζει την οπτική του, την κουλτούρα του, τον τρόπο της ίδιας της ζωής του.
// Τέτοιος αναπάντεχος έρωτας
ορισμένος απ' τη μοίρα να συμβεί
γιατί να πονάει τόσο
στάζοντας δάκρυα στοναχής//
αναρωτιέται στο ποίημα του με τίτλο «Στοναχή». Μια τόσο ιδιαίτερη λέξη, που αποδίδει τον βαθύ αναστεναγμό, τον εσωτερικό θρήνο της ψυχής για την απώλεια. Πάνω σε αυτή τη λέξη, θα μπορούσαμε να πούμε, πως πέφτει και το κέντρο βάρους του ποιήματος, μια λέξη που θα μπορούσε από μόνη της να μας μεταφέρει αυτό το «αχ» της ψυχής τού γράφοντος.
Στο ποίημα του «Νημερτής ψυχή» μας παρακινεί με τις πράξεις και τον τρόπο που αντιμετωπίζουμε τη ζωή μας να είμαστε άδολοι, καθαροί, ειλικρινείς και διάφανοι. Ακριβώς σαν τη Νημερτή, κόρη του Νηρέα και της Δωρίδας, μια από τις 50 Νηρηίδες η οποία ήταν γνωστή στη μυθολογία, για την φιλαλήθειά της και την ορθότητα των πράξεών της. Χρησιμοποιώντας τη λέξη «Νημερτής» αποδίδει ακριβώς αυτό που θέλει να δώσει ο ποιητής. Καταλήγει δε το ποίημα:
//Η θεωρία να πλαγιάζει με την πράξη
όπως ο οργασμός της άνοιξης
που κινάει τη ζωή//
Με προφανή αγάπη και στη μυθολογία, ο ποιητής, όπως και διαχρονικά πολλοί ομότεχνοί του αλλά και εργάτες άλλων μορφών τέχνης, ζωγράφοι, γλύπτες κλπ, εμπνέεται από αυτή και συχνά πυκνά, κάνει αναφορές σε πρόσωπα ή γεγονότα που σχετίζονται με αυτή. Η ακατάλυτη παγκόσμια αξία της, συμβάλει και στην ποίηση του Κωνσταντίνου, δίνοντας δύναμη και δυναμική στα ποιήματά του. Σε πολλά ποιήματά του εμφιλοχωρούν πτυχές της ή λέξεις και όροι παρμένοι από αυτή, ως ένα εργαλείο μέσω τού οποίου η ποίηση αναδεικνύει τα δικά της υψηλά νοήματα. Σε ένα από τα πολύ ωραία ποιήματα της συλλογής, με τίτλο αλλεργία αναφέρει:
//Στις φλέβες δεν έρρεε ιχώρ
των αθανάτων θεών
αλλά οι άμυνες της φύσης//
Ποιο το ερέθισμα, ποιος ο λόγος όμως για να γράψει ο Κωνσταντίνος Αράπης; Ο ίδιος ισχυρίζεται δια του ποιήματός του με τίτλο ΕΜΠΝΕΥΣΗ πως:
//‘Όταν η καρδιά
η ψυχή και ο νους
μιλούν τη γλώσσα των συναισθημάτων
η έμπνευση αναβλύζει
σαν μια αρχέγονη δύναμη
που δεν υπακούει
σε κανόνες, πρέπει και μη//
Η ποίησή του είναι απόσταγμα της καθημερινότητας που ζει, μιας, δηλαδή, καθημερινότητας που ζει κάθε άνθρωπος. Μόνο που εκείνος έχει τον νου, την καρδιά και την ψυχή του ανοιχτές, όπως ακριβώς αναφέρει και στο ποίημά του. Αλληλοεπιδρά με ό,τι συμβαίνει τριγύρω του, παρατηρεί, στοχάζεται, προβληματίζεται. Και μπαίνει στη γόνιμη διαδικασία η σκέψη να γίνει γραφή κι η γραφή ποίημα. Το βιολογικό σύστημα των αισθήσεών του είναι σε συνεχή επαγρύπνηση, ό,τι βλέπει, ακούει, αγγίζει, γεύεται ή οσμίζεται μπορεί να μετουσιωθεί σε ποίηση. Πηγή έμπνευσης η φύση, η φύση που έτσι κι αλλιώς διεγείρει όλες μας τις αισθήσεις. Παίρνει μαθήματα από τη σοφία της. Πηγή έμπνευσης ο άνθρωπος είτε ως υπόσταση, ανεξάρτητα από το περιβάλλον του, είτε σε συλλειτουργία με αυτό. Τον απασχολεί η ανθρώπινη ύπαρξη αυτή καθαυτή, πέρα από τον χρόνο, αλλά και ο άνθρωπος απέναντι στους ανθρώπους, απέναντι στη φύση και στα όντα της.
Ο άνθρωπος ως μονάδα αλλά και (το τονίζω αυτό) ως μέλος του κοινωνικού συνόλου. Καταπιάνεται με τη ζωή, τον θάνατο, τον έρωτα, την αγάπη, το φως και το έρεβος, τη μνήμη, τη λήθη, τις αισθήσεις και τα συναισθήματα.
Το δυνατό σημείο της θεματικής των ποιημάτων του Κωνσταντίνου είναι πως καταπιάνεται με την εποχή του, με θέματα που απασχολούν (ή που θα έπρεπε να απασχολούν) τον καθέναν από εμάς και κυρίως τους νέους ανθρώπους, αυτούς που μπορούν και πρέπει (για να το πούμε έτσι απλά με μια ίσως πιο ρομαντική διατύπωση), να αλλάξουν τον κόσμο.
Ο ποιητής θεωρώ πως πρέπει να σημαίνει, να αφυπνίζει, να κινητοποιεί, δεν αρκεί να αποτυπώνει απλά και μόνο το συναίσθημά του αποστασιοποιούμενος από τα τεκταινόμενα της εποχής του. Ούτε να μας αφήνει το κενό συναίσθημα πως γράφει μόνο και μόνο για να ανακουφίσει την ψυχή του (το οποίο και βέβαια είναι σεβαστό, αλλά δεν αρκεί μόνο του) ή και κάποιες φορές για να καταγραφεί στους «γράφοντες» και στους διανοούμενους.
Η ποίηση είναι πάνω από όλα μοίρασμα, όπως και κάθε τέχνη άλλωστε.
Σε αυτή τη βάση λέω και πάλι πως η ποίηση αυτού του βιβλίου, είναι πολυεπίπεδη, ριζώνει στην ψυχή, με έναν ιδιαίτερο κι απρόσμενο τρόπο. Σημειώνω δε, πως παρότι τα θέματα με τα οποία ασχολείται είναι πολλά και διαφορετικά μεταξύ τους, υπάρχει ένα διάφανο υφάδι που τα πλέκει μεταξύ τους, είναι αυτή η αύρα που αποπνέουν, η ενδυνάμωση της ψυχής που μέσα από την ανάγνωση γίνεται θεωρός του αληθινού κάλλους της ζωής μας.
Ο Κωνσταντίνος Αράπης «αγαπά»
Αγαπά την ομορφιά, την αλήθεια, την γνώση, το θαύμα της ίδιας της ζωής. Η εις βάθος καταβύθισή του στο ανυπέρβλητο συναίσθημα της αγάπης, συμπυκνώνεται στους στίχους που γράφει για τον γιο του:
//Σε περίμενα για χρόνια.
Σε είχα φανταστεί,
σε είχα ονειρευτεί,
σε είχα νιώσει.
Σχεδόν σε αγκάλιαζα και σε μύριζα
με την κατάνυξη που μυρίζει
ένας πιστός το γιασεμί//
Ο Κωνσταντίνος Αράπης «ερωτεύεται»
Ερωτεύεται βαθιά, με τις δυνάμεις της επιθυμίας να αναδύονται από το υποσυνείδητο, από το όνειρο, καταδεικνύοντας έναν μαγικό εσωτερικό τρόπο με τον οποίο κάθε θνητός (αλλά ακόμη και οι θεοί), βιώνουν το συναίσθημα του έρωτα. Ο έρωτας ο ανίκητος, ο θρασύς, ο αναπόφευκτος.
Γράφει στο ποίημα του «Στοναχή»
//Γυρεύεις δίπλα σου το άλλο σου μισό
και βρίσκεις στο μαξιλάρι της
τον χρόνο να μετρά αντίστροφα,
αντί γι’ αυτήν που ζητά η καρδιά σου.
Κρατάς το χαμόγελό της
τα μάτια της που αστράφτουν
μέχρι να γίνεις ένα με το κορμί της//
Ο Κωνσταντίνος Αράπης «αγωνιά»
Μια γόνιμη αγωνία διαπνέει τη γραφή του, που μετουσιώνεται σε επαγρύπνηση, σε συναγερμό για ό,τι μας κατατρώει τη ζωή, μας απομακρύνει από το να ζήσουμε όπως μας αξίζει και όπως επιθυμούμε, για τις πλαστές συνθήκες που έχουν δημιουργηθεί γύρω μας οι οποίες μας ποδηγετούν στο να μας αφαιρούν την επιθυμία για πρωτοβουλία, ελεύθερη σκέψη και δράση. Αυτό ηχεί σαν καμπανάκι, σαν ήχος συναγερμού για τη νέα γενιά.
Γράφει στο ποίημα του «Αμείλικτος χρόνος»
//Μιλάμε στα ρολόγια.
Και αυτά σαν καλά αφεντικά
μας υποθηκεύουν ακόμα μία μέρα
έως την εξαργύρωση του θανάτου//
Ο Κωνσταντίνος Αράπης «αγανακτεί»
Αγανακτεί και το μοιράζεται ηχηρά μαζί μας, δεν μπορεί να συμβιβαστεί με τα ανίερα παιχνίδια της εξουσίας, με τη διαπλοκή, με τη δική μας απραγία και ανεκτικότητα, που κάποιες φορές φτάνει τα όρια της συνενοχής. « Ο σιωπών δοκεί συναινείν» κατά την αρχαία ρήση (έτσι μεταφράζεται από την εξουσία η σιωπή μας, ως συναίνεση, ως συνενοχή). Γι΄ αυτό και ο ποιητής αγανακτεί και υπερασπίζεται την ωνημένη πατρίδα μας, που την σκυλεύουν, την λεηλατούν και την ξεπουλούν «στις διεθνείς αγορές και τα λαϊκά παζάρια», όπως λέει και ο μέγας Μανόλης Αναγνωστάκης.
Γράφει στο ποίημα «Πατρώα γη»
//Πατρίδα ωνημένη
από χρόνους σκυλεμένη.
Επιτήδειοι τυχοδιώκτες τη λεηλατούν.
Κάθε δήωσή της, μία ακόμα επένδυσή τους//
Ο Κωνσταντίνος Αράπης «διεκδικεί»
Διεκδικεί, αγωνίζεται, δεν επαναπαύεται στην καταγραφή και σημείωση των κακώς κειμένων, διεκδικεί τη βαθιά ανάσα που αξίζουν τα πνευμόνια μας και που πρέπει να πάρουμε πριν πνιγούμε στη σκόνη της συνήθειας και της παραίτησης. Θέλει αγώνα το Φως, ο Έρωτας, η Αγάπη, το Δίκαιο, η Φύση, η Ζωή.
Γράφει στο ποίημα «Δικλείδα ασφαλείας»
//Ανάσανε
όπως το νεογέννητο
που μάχεται να απελευθερωθεί
από τον βολικό του σάκο//
Ο Κωνσταντίνος Αράπης «αφυπνίζει»
Βάζει βαθιά το νυστέρι, το φθάνει ως το κόκκαλο, ανατόμος ψύχραιμος, αλλά κι ευαίσθητος συνάμα, κλονίζεται στην όψη των σκιάχτρων στις βουνοκορφές, συντρίβεται μπρος στην βεβήλωση της φύσης, στις άνοες πράξεις μας που οδηγούν στην καταστροφή του περιβάλλοντος και κατ’ επέκταση στην καταστροφή της ζωής. Και μας αφυπνίζει, μας ταρακουνά όλους. Τεχνουργεί δε με τέτοιο τρόπο που μας ωθεί να αντιληφθούμε πως δεν υπάρχει χρόνος, πρέπει άμεσα να διαβάσουμε με έναν νέο τρόπο τη ζωή και τη φύση.
Γράφει στο εμβληματικό ποίημα «Σκιάχτρα στις βουνοκορφές»
//Δεν φυτρώνουν
σαν τα λουλούδια και τα δέντρα.
Μα σαν άψυχους γίγαντες
τα μπήγουν
πονώντας με έναν ακόμα τρόπο
τη μάνα Γη.
Αυτή καρτερικά βάζει πλάτη
για πολλοστή φορά
ενάντια στα θέλω της
και την πρόνοιά της//
Ο Κωνσταντίνος Αράπης «επαναστατεί»
Επαναστατεί έναντι όποιου νέμεται την εξουσία με σκοπό τη λεηλασία του τόπου του. Δεν χαρίζεται, μιλά ευθέως και σταράτα. Ξέρει πως δεν υπάρχει περιθώριο για άλλη ολιγωρία είμαστε όλοι υπεύθυνοι για την εμπόδιση, την αναχαίτιση της κατάπτωσης που επαπειλεί την κοινωνία και τον τόπο μας. Με λέξεις που αποδίδουν με ακρίβεια το συναίσθημά του, έστω κι αν κάποια φορά είναι αιχμηρές, καταφέρνει να αποδώσει ακριβώς το νόημα που επιθυμεί, χωρίς αυτές οι λέξεις να διαρρηγνύουν την συνοχή ή να ακυρώνουν αισθητικά το ποίημα, γράφει, λοιπόν, στο ποίημα «Σφουγκοκωλάριοι» για όλους αυτούς που υποτάσσουν τις ψυχές τους, στους δυνατούς του κόσμου:
//Σφουγκοκωλάριοι
απεχθείς και βδελυροί,
φερέοικοι του συστήματος.
Εσμός δαμασιφρόνων
χορταίνει υποκλίσεις,
ταΐζοντας με δουλοπρέπεια
την άπληστη ψυχή του//
Τα ποιήματα του Κωνσταντίνου Αράπη επιβάλλονται με την γνησιότητα του αισθήματος που αποπνέουν με την ουσιαστική γραφή τους.
Τόσο αισθητικά όσο και νοηματικά στέκονται γερά στα πόδια τους. Έχει καταφέρει να χωρέσει την ψυχή του στη γραφή του. Με την οξυμένη διαισθητικότητά του, την εναργή ευαισθησία του, την ενόραση και την ενσυναίσθηση που τον χαρακτηρίζουν, φόρεσε στα ποιήματα το ντύμα της ψυχής του.
Tην κατέθεσε σε αυτά.
Βαρβάρα Χριστιά
