Θα δούμε την κριτική προσέγγιση της Ζωής Χατζηγεωργίου για την ποιητική συλλογή "Αδιάβροχες λέξεις" της Ελένης Αρτεμίου-Φωτιάδου που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Μανδραγόρας!
Αδιάβροχες λέξεις της Ελένης Αρτεμίου-Φωτιάδου
Λέξεις που διασώζονται και διασώζουν .
Μια ποιητική κατάδυση στη μνήμη, την κοινωνία και το τραύμα .
Γράφει η Ζωή Χατζηγεωργίου .
Με την ποιητική της συλλογή Αδιάβροχες λέξεις (εκδόσεις Μανδραγόρας 2024), η Ελένη Αρτεμίου-Φωτιάδου μάς παραδίδει ένα ώριμο και πολυδιάστατο έργο που εδραιώνει περαιτέρω τη φωνή της ως μία από τις πιο συνεπείς και συνειδητοποιημένες γυναικείες ποιητικές παρουσίες της εποχής μας. Γυναίκα δραστήρια, ενεργή και κοινωνικά παρούσα, η Φωτιάδου δηλώνει πως «οι άνθρωποι του πνεύματος έχουν και πρέπει να έχουν λόγο στα κοινωνικά και στα πολιτικά θέματα», δίνοντας τον τόνο όχι μόνο στην προσωπική της στάση, αλλά και στην ποίησή της. Για εκείνη, η ποίηση αποτελεί μια πράξη αντίστασης και ενδυνάμωσης, μια γλώσσα ελπίδας απέναντι στην ασχήμια των καιρών.
Η συλλογή χωρίζεται σε τρεις ενότητες, καθεμία με τον δικό της τόνο, ρυθμό και θεματική πυκνότητα. Στην πρώτη και εκτενέστερη ενότητα, 65 ποιήματα συνθέτουν ένα πολυεπίπεδο ποιητικό σύμπαν, όπου η εσωτερική εξομολόγηση συναντά την κοινωνική παρατήρηση και το ιστορικό σχόλιο. Με άξονα τις λέξεις, η ποιήτρια χαρτογραφεί την ανθρώπινη εμπειρία στην ολότητά της, χωρίς να εγκαταλείπει ποτέ τον στοχασμό ή τη λυρική δύναμη.
Η δεύτερη ενότητα περιλαμβάνει ημερολογιακές καταγραφές – μικρές, αποφθεγματικές ροές λόγου, γραμμένες σε πρώτο πρόσωπο και ενεστώτα χρόνο, που λειτουργούν ως θραύσματα βιώματος, σχεδόν σαν ασκήσεις επί της γραμμής ανάμεσα στην ποίηση και τον στοχασμό. Στην τρίτη και καταληκτική ενότητα, με τίτλο Nocturnes, η ποιήτρια εμπνέεται από τα 21 νυχτερινά για πιάνο του Φρεντερίκ Σοπέν και παραδίδει ποιητικές σκηνές στοχασμού και εσωτερικής διαύγειας, πάντοτε με φόντο τη νύχτα και τον απολογισμό της.
Ο τίτλος της συλλογής –Αδιάβροχες λέξεις– προτείνει ήδη από την αρχή έναν πυκνό συμβολισμό. Πρόκειται για λέξεις ανθεκτικές, λέξεις σωσίβια, λέξεις που δεν πνίγονται στους κατακλυσμούς. Όπως αναφέρει στο πρώτο ποίημα:
Σε κάθε κατακλυσμό
εκπαιδευμένος πια
διασώζω αδιάβροχες
τις λέξεις μου.
Η Φωτιάδου γνωρίζει καλά τα εργαλεία της – τις λέξεις – και τις μεταχειρίζεται με ακρίβεια, ευαισθησία αλλά και γενναιοδωρία. Δημιουργεί ποιήματα-αναχώματα στη φθορά και ποιήματα-θεραπεία στο τραύμα. Και την ίδια στιγμή, προσφέρει στον αναγνώστη ένα μερίδιο από τη δική της παρηγορία, την οποία δεν κρατά αποκλειστικά για τον εαυτό της.
Η γλώσσα της συμπορεύεται αρμονικά με μια υπερρεαλιστική διάθεση: εικόνες αινιγματικές, φράσεις που αποσταθεροποιούν τον ρεαλισμό, μεταφορές που ενεργοποιούν την ενσυναίσθηση. Δεν πρόκειται όμως για παιχνίδι με τις λέξεις. Αντίθετα, η Φωτιάδου δεν συμπορεύεται με τη ρήση της Μαρίας Λαϊνά πως η ποίηση είναι μόνο γλώσσα — στα δικά της ποιήματα οι λέξεις ενσωματώνουν ιδέες και συναίσθημα, δομούν έναν κόσμο νοημάτων και ανθρώπινης αλήθειας.
Κεντρικό νήμα της συλλογής είναι η μνήμη – προσωπική, συλλογική, τραυματική. Η έκδοση της συλλογής το 2024, πενήντα χρόνια μετά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο, δεν είναι τυχαία. Το τραύμα εκείνο επιστρέφει ως θέμα, όχι μέσα από στρατευμένο λόγο, αλλά με την ωριμότητα της απόστασης και την ποιητική επεξεργασία του βιώματος. Στοχάζεται πάνω στη σημαία, στον ξεριζωμό, στην απώλεια, στη σιωπή. Όμως η ποίηση δεν σταματά εκεί.
Η Φωτιάδου καταγράφει επίσης τα αποτυπώματα της σύγχρονης ζωής: την αποξένωση, την τεχνολογική διαμεσολάβηση, τις κοινωνικές ανισότητες, τον εκφυλισμό της εργασίας και την κούραση της μητρότητας. Ιδιαίτερα συγκινητικά είναι τα ποιήματα με θεματική γύρω από την έμφυλη ταυτότητα και την πορεία της γυναίκας μέσα στον χρόνο — από το εφηβικό σώμα που αιφνιδιάζεται από την ενηλικίωση έως τη γυναίκα του σήμερα που κουβαλά το βάρος της επιβίωσης.
Στα δεκατρία ένα σημάδι από αίμα
Στη μάνα μου είπε
Πως ήμουν πια γυναίκα...
Η συλλογή συναντά ακόμη τον έρωτα, τον χρόνο, τον θάνατο – τα μεγάλα και αέναα θέματα της ποιητικής παράδοσης – με προσωπική ματιά και βαθιά συναισθηματική οικονομία. Η διακειμενικότητα αποτελεί βασικό εργαλείο της γραφής της. Η Εύα, ο Γιόζεφ Κ., η Πολυάννα, η Μάγια Αγγέλου, ο Σοπέν, ο Όμηρος και ο Ιούλιος Βερν διασταυρώνονται στους στίχους της, όχι ως απλές αναφορές, αλλά ως ζωντανά διακείμενα - συνομιλητές της ποιητικής της φωνής.
Οι Αδιάβροχες λέξεις είναι μια συλλογή υψηλής ποιότητας, που αποδεικνύει πως η ποίηση, όταν είναι ειλικρινής και βαθιά επεξεργασμένη, μπορεί να παραμείνει ουσιαστική. Σε μια εποχή όπου συχνά επικρατεί η ευκολία και η επιφανειακή συγκίνηση, η ποίηση της Φωτιάδου επιμένει σε μια αισθητική ακρίβεια, μια στοχαστική ποιητικότητα, μια διαρκή συνομιλία με τον κόσμο. Δεν είναι ποίηση που διαφεύγει. Είναι ποίηση που διασώζει.
Η ανάγνωση της συλλογής υπήρξε για μένα μια ουσιαστική εμπειρία — από αυτές που αφήνουν ίχνος, όχι μόνο αισθητικό αλλά και υπαρξιακό. Οι Αδιάβροχες λέξεις αξίζουν κάθε προσοχή και οπωσδήποτε ένα μακρύ και φωτεινό ταξίδι στον κόσμο των αναγνωστών.
